Қазақстан республикасында балалар құқықтарына қатысты ұлттық саясат

Елімізде балалары бар  отбасыларын, сондай-ақ көпбалалы аналарды қолдаудың кешенді жүйесі жасалған.

2006 жылы «Балалары бар  отбасыларына төленетiн мемлекеттiк  жәрдемақылар туралы» Қазақстан  Республикасының Заңы күшіне  енді, оған сәйкес мынадай төленеді:

- баланың туғанына байланысты  біржолғы мемлекеттік жәрдемақы  (отбасы табысына қарамастан);

- отбасындағы балалар  санына байланысты сараланған  мөлшерде бала бiр жасқа толғанға  дейiнгі оның күтiмi жөнiндегi жәрдемақы  (отбасы табысына қарамастан);

- табысы жан басына  шаққанда азық-түлік қоржыны құнынан  төмен жеткілікті қамтамасыз  етілмеген отбасылардағы 18 жасқа  дейінгі балаларға берілетін  жәрдемақы.

2008 жылғы 6 ақпандағы Елбасының  халқына деген Жолдауын іске  асыруға қабылданған 2010 жылдан  бастап «Қазақстан Республикасының  кейбір заңнамалық актілеріне  азаматтардың жекелеген санаттарын  әлеуметтік қолдау мәселелері  бойынша өзгертулер мен толықтырулар  енгізу туралы» ҚР Заңы енгізілгеннен  кейін балалары бар отбасыларын  әлеуметтік қолдау одан әрі  дамытылды.

Бұл ретте төртінші және одан артық бала туғанда берілетін  жәрдемақы 2007 жылмен салыстырғанда 4 есеге  көтеріліп, 70º650 теңгені құрады;

бала бір жасқа толғанға дейінгі оның күтімі бойынша төленетін  жәрдемақы орта есеппен 2,4 есе артық  көтерілді және қазіргі кезде:

бірінші балаға – 7 772 теңге;

екінші балаға – 9 185 теңге;

үшінші балаға – 10 598 теңге;

төртінші және одан кейінгі  балаларға – 12º011 теңге.

Әлеуметтік төлемнің жаңа түрі енгізілді - мүгедек баланы тәрбиелеуші  ата-аналарға, қамқоршыларға бір  ең төмен жалақы 14 952 теңге мөлшерінде жәрдемақы төлеу.

Көп балалы аналарды марапаттау үшін «Алтын алқа» алқасы 10 баладан 7 балаға дейін және «Күміс алқа»  алқасы 8 баладан 6 балаға дейін шарттары өзгертілді.Қабылданған шаралар мүгедек балаларды тәрбиелеумен және дамытумен тікелей айналысатын адамдарға жәрдемақы төлеу арқылы оларды мемлекеттік қолдау жүйесін жетілдіруге; баланың отбасында нешінші екендігіне қарай баланың туғанына жәрдемақы төлеу көлемін айқындау мәселесінде көп нұсқалықты орнатуға; көп балалы отбасылардың маңызын, мәртебесін және санын көбейту және елімізде демографиялық жағдайды жақсартуға мүмкіндік береді.

Жеткілікті қамтамасыз етілмеген  отбасыларды әлеуметтік қолдау мақсатында қолданыстағы заңнамада балалар  жәрдемақысынан бөлек, жан басына шаққандағы орташа табысы кедейлік шегінен төмен  отбасыларға - жан басына шаққандағы орташа табыс пен кедейлік шегі арасындағы айырма түрінде атаулы әлеуметтік көмек (АӘК) көрсету көзделген.

Жетім балалар  мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау

Жетім балалар  мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мәселелері «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары  туралы», «Неке және отбасы туралы», «Отбасы үлгісіндегі балалар ауылы және жасөспірімдер үйлері туралы», «Балалары бар отбасыларға мемлекеттік  жәрдемақылар туралы», «Мүгедектігі бойынша, асыраушысынан айырылу бойынша және жасына байланысты мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылар туралы», «Тұрғын үй қатынастары туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарында көрініс тапты.

Қазақстан Республикасының  қолданыстағы заңнамаларына сәйкес әр бала өмір сүруге және отбасында  тәрбиеленуге құқылы. Ата-аналары жоқ  болған жағдайда, олардың ата-аналық құқықтарынан айырылған жағдайда және басқа да ата-ана қамқорлығынан  отбасында тәрбиелену құқығынан  айырылған жағдайларда баланы бағу мен тәрбиелеуді  заңнамаларға сәйкес  қамқоршылық, қорғаншылық органдары  қамтамасыз етеді.

2011 жылы Қазақстан Республикасында  ата-ана қамқорлығынсыз қалған  және жетім балалар саны 36 777-ге жетті, ол өткен 2010 жылмен салыстырғанда 1 609 балаға азайды.

Жетім балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды асырап алғысы келетін немесе қамқорлыққа, патронаттыққа алатын азаматтарға  қолдау көрсету үшін Респубиканың өңірлерінде - 19 ата-аналарды қабылдау мектебі және 14 Отбасына көмек қызметі құрылған.

Жетім балалар және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды тәрбилеуге алған азаматтар үшін қаржылық ынталандыру  енгізілді. 2011 бастап осы санаттағы балаларды тәрбиелеуге алған қамқоршылар және қорғаншыларға 10 айлық есеп көрсеткіші мөлшерінде жәрдемақы төленуде.

36 777 жетім бала мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың 21 585-і қамқорлықта(қорғаншылықта), 2 267-і патронаттық тәрбиеде, 12 925-і интернаттық мекемелерде.

Қазақстан Республикасының  әлеуметтік саясатының  негізгі  міндеттерінің бірі  интернаттық  мекемелердегі тәрбиеленушілердің санын азайту.

 Қазіргі уақытта   жетім балалар мен ата-аналарының  қамқорлығынсыз қалған балаларға  арналған мекемелерде 12 925 бала тәрбиеленуде. Өткен жылмен салыстырғанда 1 127 балаға (8 пайызға) азайды.