Логикалык ойлау

8-бап. Дене шынықтыру  мен спортты насихаттау

1. Дене шынықтыру және  спорт жөнiндегi уәкiлеттi орган, дене  шынықтыру-сауықтыру және спорт  бағытындағы қоғамдық бiрлестiктер, денсаулық сақтау мекемелерi бұқаралық ақпарат құралдарымен бiрлесе отырып, дене шынықтыру және спорт саласындағы бiлiм мен жетiстiктердi, салауатты өмiр салтының принциптерiн насихаттауды жүзеге асырады.

2. Спортта қатыгездiк пен  зорлық-зомбылыққа табынуды, адамның қадiр-қасиетiн қорлауды, тыйым салынған қоздырғыштар мен препараттарды, алкогольдi iшiмдiктер мен темекi бұйымдарын насихаттауға жол берiлмейдi.

3. Журналистердiң және  бұқаралық ақпарат құралдарының өзге де өкiлдерiнiң спорт жарыстарын және басқа да спорт шараларын телерадиохабар арналары бойынша таратуы, сондай-ақ жазып алуы, оның iшiнде спорт жарыстарын және басқа да спорт шараларын дыбыс-бейне жазу техникасы, кино-және суретке түсiру құралдарын пайдалана отырып, жазып алуы Қазақстан Республикасының бұқаралық ақпарат құралдары туралы заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.  
Спорт жарыстарын және басқа да спорт шараларын өткiзу кезеңiнде тауарларды, жұмыстар мен қызмет көрсетулердi жарнамалау Қазақстан Республикасының заң актiлерiне сәйкес оларды ұйымдастырушылар мен жарнама қызметi субъектiлерiнiң арасындағы шарт негiзiнде жүзеге асырылады. <*>  
Ескерту. 8-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2003.07.04. N 471 Заңымен, 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

2-тарау. Дене тәрбиесiнiң жүйесi

9-бап. Мектепке  дейiнгi балалар мекемелерiндегi,жалпы  бiлiм беретiн мектептердегi және  басқаоқу орындарындағы дене тәрбиесi

1. Мектеп жасына дейiнгi балалардың, жалпы бiлiм беретiн  және кәсiптiк мектептер, колледждер, лицейлер оқушыларының, жоғары оқу  орындары студенттерiнiң дене  тәрбиесi оқу және ұзартылған  күн режимiнде, оқу жоспарларына, дене тәрбиесiнiң кешендi мемлекеттiк  бағдарламаларына және санитариялық-гигиеналық талаптарға сәйкес сабақтан тыс уақытта және дербес жүзеге асырылады. Мiндеттi дене тәрбиесi сабақтары бүкiл оқу кезеңi бойына аптасына мектепке дейiнгi мекемелерде - кемiнде 8 сағат, жалпы бiлiм беретiн мектепте - кемiнде 3 сағат, кәсiптiк-техникалық мектептерде, колледждерде, лицейлер мен жоғары оқу орындарында кемiнде 4 сағат жүргiзiледi.   
Денсаулығы нашар оқушылар мен студенттер арнаулы медициналық топтар мен емдiк дене шынықтыру топтарында шұғылданады.

2. Сабақтан тыс уақытта дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану үшiн спорт клубтары мен мектептен тыс дене шынықтыру-сауықтыру ұйымдары құрылады, олардың құрамына балалар-жасөспiрiмдер спорт мектептерi, балалар-жасөспiрiмдер дене шынықтыру клубтары, тұрғылықты жерi бойынша балалар мен жасөспiрiмдер клубтары және қызметi мектеп жасына дейiнгi балалардың, оқушылар мен студенттердiң дене тәрбиесi мен спорттық әзiрлiгiне бағытталған басқа да ұйымдар кiредi.

3. Мектепке дейiнгi балалар  мекемелерiнде, мектептен тыс дене шынықтыру-сауықтыру ұйымдарында және оқу орындарында дене тәрбиесi үшiн қажеттi жағдайлар жасау облыстардың, қалалар мен аудандардың жергiлiктi атқарушы органдарына, сондай-ақ құрылтайшыларға жүктеледi.  
Ескерту. 9-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

10-бап. Еңбек  ұжымдарындағы дене шынықтыру  мен спорт

1. Меншiк нысандарына қарамастан  кәсiпорындар, ұйымдар жұмыс iстеушiлердi сауықтыру жөнiндегi дене шынықтыруды  дамыту үшiн қаражат көздеуге  және азаматтардың дене шынықтырумен, спортпен шұғылдану құқықтарын iске  асыруына жағдай жасауға мiндеттi.

2. Қызметкерлердiң, олардың отбасы мүшелерiнiң жеке және ұжымдық дене шынықтыру-спорт сабақтарын ұйымдастыру үшiн материалдық база жасау, оны пайдалану, қаржыландыру, мамандармен қамтамасыз ету ұжымдық шарттармен және дене шынықтыру мен спортты дамыту бағдарламаларымен айқындалады.

11-бап. Тұрғылықты  жердегi және халықтың жаппай демалысорындарындағы дене шынықтыру мен спорт

1. Азаматтардың тұрғылықты жерiндегi және халықтың жаппай демалыс орындарындағы дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану үшiн жағдайлар жасау қалалардың, аудандардың жергiлiктi атқарушы органдарына, қаладағы аудандардың, аудандық маңызы бар қалалардың, ауылдық (селолық) округтердiң, ауылдардың (селолардың), кенттердiң әкiмдерiне, жергiлiктi өзiн өзi басқару органдарына жүктеледi, олар дене шынықтыру-спорт ұйымдарына қажеттi үй-жайлар, мәдениет және демалыс парктерiнде сабақтар өткiзуге арналған орындар бөлуге спорт ғимараттарын беруге жәрдемдеседi.

2. Санаторий-курорт ұйымдарында,  пансионаттарда, демалыс үйлерiнде,  туристiк базаларда және қала сыртындағы балаларды сауықтыру лагерьлерiнде жеке, топтық және отбасылық дене шынықтыру-сауықтыру сабақтарын өткiзуге жағдайлар жасалады.   
Ескерту. 11-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

12-бап. Мүгедектерге  арналған дене шынықтыру мен  спорт

1. Дене шынықтыру мен  спорт мүгедектердi дене бiтiмi және әлеуметтiк жағынан оңалту құралдары болып табылады.

2. Жергiлiктi атқарушы органдар мүгедектер үшiн арнайы дене шынықтыру-сауықтыру және спорт ғимараттарын, сондай-ақ жалпы пайдаланудағы ғимараттарда дене шынықтырумен және спортпен шұғылдану үшiн жағдайлар жасауды қамтамасыз етедi.

3. Ақыл-есi кем және дене кемiстiгi бар мүгедектердi үздiксiз оңалту жүйесiндегi дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануды ұйымдастыру, кадрлар даярлау, әдiстемелiк, медициналық жағынан қамтамасыз ету, мүгедектердiң дене шынықтырумен және спортпен шұғылдануына дәрiгерлiк бақылау жасау, бiлiм беру, денсаулық сақтау, халықты әлеуметтiк қорғау, дене шынықтыру және спорт органдарына жүктеледi.

4. Дене шынықтыру және  спорт жөнiндегi уәкiлеттi орган мүгедектердiң  дене шынықтыру-спорт бiрлестiктерiмен  бiрлесе отырып, республикалық жарыстар  өткiзудi, мүгедектер арасындағы  спорт түрлерi бойынша ұлттық  құрама командаларының халықаралық  жарыстарға дайындалуы мен қатысуын ұйымдастырады.  
Облыстардың (республикалық маңызы бар қаланың, астананың) жергiлiктi атқарушы органдары мүгедектердiң дене шынықтыру-спорт бiрлестiктерiмен бiрлесе отырып, облыс (республикалық маңызы бар қала, астана) деңгейiндегi спорттық iс-шаралар өткiзудi, сондай-ақ олардың республикалық жарыстарға дайындалуы мен қатысуын ұйымдастырады.  
Ескерту. 11-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

13-бап. Әскери  қызметшiлер мен құқық қорғау органдарыадам құрамының дене шынықтыру даярлығы

1. Әскери қызметшiлер мен  құқық қорғау органдары адам  құрамының дене шынықтыру даярлығы  қызметтiк-қолданбалы бағытта болады және олардың әскери борыш пен қызмет мiндеттерiн орындауын қамтамасыз етедi.

2. Әскери қызметшiлер мен құқық қорғау органдары адам құрамының дене шынықтыру даярлығы жөнiндегi жұмыстың мазмұнын, оны ұйымдастырудың нысандары мен әдiстерiн тиiстi мемлекеттiк басқару органдары белгiленген тәртiппен анықтайды.

3. Әскери бөлiмшелердiң,  сондай-ақ құқық қорғау органдары  бөлiмшелерiнiң командирлерi мен  бастықтары әскери қызметшiлер  мен құқық қорғау органдары  адам құрамының дене бiтiмiн  жетiлдiру үшiн қажеттi жағдайлар  жасауға мiндеттi.

4. Қазақстан Республикасы  құрама спорт командаларының  мерзiмдi әскери қызметке шақырылған  мүшелерi өздерiнiң спорттық шеберлiгiн  шыңдау үшiн қажеттi жағдайлары  бар бөлiмшелерге жiберiледi, оларға халықаралық, ұлттық және басқа да спорттық жарыстарға қатысуға мүмкiндiк берiледi.

14-бап. Мемлекеттiк  денсаулық сақтау органдары менмекемелерiнiң  дене шынықтыру мен спорттыдамытуға қатысуы

Мемлекеттiк денсаулық  сақтау органдары мен мекемелерi өздерiнiң құзыретi шегiнде:  
дене шынықтыруды аурулардың алдын алу және оны емдеу құралы ретiнде пайдаланады;  
дене шынықтырумен және спортпен айналысатын адамдарға дәрiгерлiк бақылау мен икемдi қадағалауды жүзеге асырады;   
Қазақстан Республикасының ұлттық құрама командаларын халықаралық спорт жарыстарына даярлауды медициналық жағынан қамтамасыз етуге қатысады;   
дене шынықтырумен және спортпен айналысатын адамдарды жарысқа жiберудi жүзеге асырады;   
спорт медицинасы мен емдiк дене шынықтыру саласында мамандар даярлауды жүзеге асырады және олардың бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;   
қолданылып жүрген ережелерге сәйкес мектепке дейiнгi балалар мекемелерiнде, оқу орындарында дене шынықтыру-сауықтыру және спорт жұмысын ұйымдастыруға белсене қатысады;   
халықтың дене бiтiмiнiң даму деңгейiн анықтайды;   
Халықаралық Олимпиадалық Комитеттiң сертификаты бар мамандандырылған мекемелерде допингке қарсы бақылауды қамтамасыз етедi.   
Ескерту. 14-бапқа өзгерiс енгiзiлдi - Қазақстан Республикасының 2004.12.20. N 13 Заңымен (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi).

15-бап. Дене шынықтыру  мен спорт сабақтарын, спортжарыстары  мен бұқаралық спорт шараларынөткiзу кезiнде қауiпсiздiк ережелерiн  
сақтау, азаматтардың денсаулығын қорғау

1. Дене шынықтыру және  спорт қызметкерлерi дене шынықтыру  мен спорт сабақтарын өткiзу  кезiнде дене шынықтыру және  спорт жөнiндегi уәкiлеттi орган әзiрлеп, бекiтетiн қауiпсiздiк нормалары мен ережелерiнiң сақталуын қамтамасыз етедi.

2. Дене шынықтыру-сауықтыру  және спорт ғимараттары ұйымдарының  әкiмшiлiгi сабақтар мен жарыстар  өткiзiлетiн орындарды қауiпсiздiк  техникасының ережелерiне және  санитариялық-гигиеналық нормаларға сәйкес техникамен тиiсiнше жабдықтауды қамтамасыз етедi және азаматтардың денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауап бередi.

3. Дене шынықтыру мен  спорт сабақтарын, спорт жарыстары  мен бұқаралық спорт шараларын  өткiзуге арналған объектiлер  мен ғимараттар санитариялық-гигиеналық нормаларға сай болуға тиiс.

4. Дене шынықтыру мен  спорт қызметкерлерi дене шынықтырумен және спортпен айналысатын азаматтардың денсаулығына келтiрiлген зиян үшiн Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жауап бередi.

15-1-бап. Дене  шынықтыру және спорт саласындағымемлекеттiк мекемелер

Дене шынықтыру және спорт  саласындағы қызметтi жүзеге асыратын мемлекеттiк мекемелер өздерiнiң  негiзгi қызметiне жатпайтын қызметтер  көрсетуге құқылы, оларға төленетiн  ақы мiндеттi сипатта болмайды, жеке және заңды тұлғалармен келiсiм бойынша 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Баланың ойлау қабілетін  дамытуға арналған логикалық ойындар

Кіріспе: 

Ойын балалардың негізгі іс-әрекеті ретінде психологиялық, анатомиялық-физиологиялық, педагогикалық маңызы зор қызметтер атқарады. Ойын баланың даму құралы, таным көзі, тәрбиелік дамытушылық мәнге ие бола отырып, адамның жеке тұлға ретінде қалыптасуына ықпал етеді. Ойынның тәрбиелік маңызын жоғары бағалай келіп, А.С.Макаренко былай деп жазды: «Бала өмірінде ойынның маңызы зор, ересек адам үшін еңбектің, жұмыстың, қызметтің қандай маңызы болса, нақ сондай маңызы бар. Бала ойында қандай болса, өскен соң жұмыста да көп жағынан сондай болады». Сондықтан келешек қайраткерді тәрбиелеу ең алдымен ойыннан басталады.  

 Ойын – баланың  қажетті әрекетінің бірі ойынды  кіші жастағы балалардың табиғаты  керек етеді. Балалардың еңбегі, оқуы ойыннан басталады. Ойын  арқылы оқушы білім алуға, оқуға қызықтыра отырып, тұлғалы дамуын қалыптастыруға болады. Жалпы, математика сабағында қолданылатын ойын түрлері оқушылардың математикалық ұғымдарын кеңейтіп, ойлау қабілеттерін арттырып, есептеу дағдыларын шыңдай түсетіні белгілі. Математика сабағында қазақтың ұлттық ойындары қолданылады. Мысалы, «Сақина салу», «Ақсүйек» ойыны белгісіз санды табуға арналған ойын. Ойынға толық сынып қатысады. Кестедегі белгісіз сандардың орнына «ақсүйек» тығылып жатыр. Кім дұрыс шығарса, сол табады. Кім ақсүйекті көп тапса, сол ұтады. Өтілген тақырыптардағы сабақ материалына лайықталған ойын есептерін алып, тек ғана оқушының орындай алатын іс - әрекетімен шектелу жеткіліксіз. Мұндай ойынды ұйымдастырудың және басқарудың сипаты мен жолдары және жолдары және оларды қолданудың тиімді бөліктері жан-жақты ойластырылуы керек. Ойын үрдісінде балалардың білімі тереңдей түседі, осыған дейінгі білімдері мен түсініктері баянды болып жаңа білім игеріледі. Ойын - адамның өміртанымының алғашқы қадамы деп білеміз. Оның басты ерекшелігі баланың ойлау қабілетін жетілдіру болып табылады. Атау ұйқастарын санау арқылы оқушылар сан үйренеді, санға аты ұйқас заттарды  танып біледі. Санамақтар сан үйретеді, әрі дүние танытады, әрі баланың қисынды ойлауы мен математикалық ойлау қабілетін дамытады. Санамақтың түрлері өте көп. Ойында балалар әр нәрсеге жақсы зейін қояды және көбірек есіне сақтайды. Ойын үстінде ол алға қойылған мақсатты шұғыл және оңай жүзеге асырады. Ойын шарттарының өзі баладан заттарға, айналатын көріністер мен сюжетке зейін тоқтатуды талап етеді. Егер бала ойын талабына зейін қойғысы келмесе, ойын шарттарын есте ұстамаса, онда оны құрдастары ойыннан шеттетуі ықтимал.

Ойын - балалардың негізгі  іс - әрекетінің бір түрі. Ойын барысында  баланың жеке басының қасиеттері қалыптасады. Кіші мектеп жасындағы  балаларды көргендерін, байқағандарын, айналасынан естігендерін ойын кезінде қолданалытанын байқау қиын емес. Ойын айналадағы болмысты бейнелейді. Ойын барысында балалар  дүниені тани бастайды, өзінің күш-жігерін жұмсап, сезініп білдіруге мүмкіндік алады, адамдармен араласуға үйренеді.

Бүгінгі күн талабы – баланың оқыл ойын дамыту, ойлау  қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман  талабына сай ойы жүйрік етіп тәрбиелеу.

Сондықтан да баланың  танымын алғашқы күннен бастап дамтыудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы – ойын әрекеті, яғни, ойын – баланың  жетекші әрекеті. Бірақ, ойын тек  қана балаларды қызықтырып,уақыт өткізудің құралы бломай, балаға берілетін білім мен тәрбиенің құнды негізі болуы керек. Яғни, оқыту-тәрбиелеу жұмысын бағдарлама талаптарына сәйкес ойын түрінде ұйымдастыра отырып, баланың логикалық ойлау қабілеттін арттыруға жағдай жасау негізгі міндет. Бала ойын барысында айнала құбылыс сырын танып сезінеді, себеп-салдарлық байланысты және тоәуелділікті анықтауға тырысады. Айналадағы өмір құбылыстарын, ерекшеліктерін байқай отырып, білуге қызығушылығы туындайды, осы сезім оны талпыныстарға жетелейді.  Ойын негізінде ойлай отырып,  тапсырмалары өзінше зерттеп, орындау, өзінше шешім жасау өз ойындағысын айту жағдайларына мүмкіндік туғызылса ғана бала еркін ойлы, өзіне сенімді, ерік-жігерлі, дүние танымы кеңейген, сөйлеу тілі жақсы қалыптасқан, болашаққа қызығушылығы оянған дара тұлға ретінде жан-жақты дами алады.Баланың ақыл-ойының дамуы тек белгілі бір білім көлемін ғана емес, жалпы тәлім-тәрбиелік іс-әрекеттерді игерумен бірге, ойлау, қиялдау, есте сақтау, елестету және т.б. қабілеттерінің; танымдық, іскерлік, шығармашылық қасиеттерінің дамуын қамтиды. «Ойы саяздың, тілі саяз» деген ұлғатты сөз бекер айтылмаған. Ойлау негізі баланың сөйлеу тілін қалыптастырады.

Сәлемдесу.

Арайланып таң атты, 
Алтын  сәуле  таратты. 
Жарқырайды  күніміз, 
Жарқырайды даламыз. 
Қайырлы  күн  балалар! 
Қайырлы күн  қонақтар!

Жобаның мақсаты:

•         Баланың оқыл ойын дамыту, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман талабына сай ойы жүйрік етіп тәрбиелеу.

Жобаның тапсырмалары:

Жұмбақтар, суреттер, ситуациялық тапсырмалар, тест тапсырмалары, ертегі негізіндегі тапсырмалар және санамақтар

Сабақтың түрлері    

Зерттеу сабағы - іздендіру мақсатында        

Саяхат  сабақ - танымдық қабілетін дамыту        

Семинар сабақ- оқушының білімін тереңдету