Delphi ортасында мультемида құру

3). min(X,Y) X болмайды;

4). min(X,Y,Z) Z болады;

№ 9

Логикалық амалдарды қолданып, келесі шарттар орындалған

кезде, ақиқат болатын, пікірлерді жазыңыздар:

1). max(X,Y,Z) және min(X,Y,Z) Ү болмайды;

2). X,Y,Z өзара тең;

3). X,Y,Z сандарының әр қайсысы  оң;

4). X,Y,Z сандарының әр қайсысы теріс.

№ 10

Логикалық амалдарды қолданып, келесі шарттар орындалған

кезде, ақиқат болатын, пікірлерді жазыңыздар:

1). X,Y,Z сандарының ең құрығанда  біреуі оң;

2). X,Y,Z сандарының ең құрығанда  біреуі теріс;

3). X,Y,Z сандарының ең құрығанда біреуі оң болмайды;

80

4). X,Y,Z сандарының ішінен тек  біреуі теріс болады;

 

№ 11

Мына логикалық өрнектер бойынша  логикалық схемалар салу

керек:

1) x1 және (емес х2 немесе х3);

2) x1 және х2 немесе емес x1 және х3;

3) х4 және (х1 және х2 және х3 немесе емес х2 және емес х3).

№12

Мына логикалық схемалар бойынша  есептеулерді

орындаңыздар. Схемаларға сәйкес логикалық  өрнектерді

жазыңыздар:

 

№ 13

Логикалық схема берілген. Осы схемаға  сәйкес логикалық

өрнекті құрыңыздар. Мына мәндер үшін өрнектің мәнін есептеңіз:

1) x1 = 0, x2 = 1;

2) x1 = 1, x2 = 0;

3) x1 = 1, x2 = 1;

4) x1 = 0, x2 = 0.

 

 

№ 14

Логикалық схема берілген. Осы схемаға сәйкес логикалық

өрнекті құрыңыздар. Мына мәндер үшін өрнектің мәнін есептеңіз:

1) х1 = х2 = 1, х3 = х4 = 0;

2) х4 = 1 және x1, x2, x3 қай мәні болсада;

3) x1 = 0, х4 = 0 және х2, х3 қай мәні болсада.

 

 

 

№ 15

Логикалық схема берілген. Осы схемаға сәйкес логикалық

өрнекті құрыңыздар. Мына мәндер үшін өрнектің мәнін есептеңіз:

a. х1 = х2 = х3 = 1;

b. х1 = х2 = х3 = 0;

c. x1 = 0, х3 = 1 және х2 кез келген  мәні үшін.

 

 

 

Зертханалық жұмыс №  4

Техника қауіпсіздік ережелері.Компьютерді  орнату.ЭЕМ-нің ішкі құрылымы , жүйелік  блоктың негізгі элементтері

 

 

Зертханалық жұмыс №  5.

Компьютерді құрастыру және бөлшектеу.Компьютерді  жаңғырту. Ақауларды анықтауға арналған  BIOS құралдары

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 6.

Компьютердің енгізу-шығару құрылғылары және олардың жұмыс істеу принциптері . Пернетақта, монитор,сканер

 

 

Зертханалық жұмыс № 7. 

 Компьютердің сыртқы  есте сақтау құрылғылары Дискеттердің  конструкция-лары. Лазерлік жинақтауыштар 

CD ROM ,CD-RCD-RW. CD ROM  интерфейсі мен жинақтауыштар

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 8.

Микропроцессорлардың даму тарихы, олардың сипаттамалары. . Микропроцессордың ішкі құрылымы

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 9.

Микропроцессор буындары және олардың  негізгі мүмкіндіктері

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 10.  

Микропроцессордың негізгі өндірістік салалары. Болашақтағы микропроцессор. Микропроцессорлық жинақтар.

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 11.

Қазіргі кездегі компьютердің архитектурасы.Жүйелік  тақшаны орнату Жүйелік магистраль. Компьютердің қоректендіру блогы

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 12.

Бейне және дыбыстық карталарды орнату, олардың жұмыс принциптері, ақауларды  анықтау.

 

 

Зертханалық жұмыс № 13

Антивирустық тексеріс.Вирустарды жою бағдарламалары

 

 

 

Зертханалық жұмыс № 14

Деректерді мұрағаттау (архивтеу) және қалпына келтіру жұмыстары

 

 

Зертханалық жұмыс № 15.

Желілік бағдарламалық және техникалық құралдар

 

 

ЭЕМ архитектурасы.

Мақсаты:   ЭЕМ архитектурасының құрылым принциптерін шығару.

 

Қысқаша мәліметтер

ЭЕМ архитектурасы дегенде негізінен есептеуіш жүйелерінің жалпы құрылым принциптерін түсінуге болады.

Архитектураға:

• ЭЕМ жадының құрылымы;
• жады және сыртқы құрылғыларды қолдану мүмкіндігі;
• компьютер конфигурациясының өзгеру мүмкіндігі;
• командалар жүйесі;
• мәліметтер форматы;
• интерфейс организациясы;

     ЭЕМ архитектурасының  классикалық принциптері Дж.фон  Нейман, Г.Голдстенг және А.Берксов  жұмыстарында берілді және ол  “Фон Нейман принциптері” деген  атпен 1946ж белгілі болды.

     Бұл принциптер  мынадай:

• мәліметтерде  екілік жүйені қолдану;
• программаның сақталу принциптері;
• операцияның кезекпен орындалу принципі;
• оперативті жадының ұяшықтарына өздігінен қол жеткізу принципі;

     Фон Нейман ұсынған негізгі төрт принцип:

1) Басқару құрылғысы  , бұл функцияны  процессор атқарады, сондай-ақ аналық тақша (плата) микросхемалар жиынтығы (чипсеттер).

2) АЛУ (арифметикалық-логикалық  құрылғы), есептеуіш  логикалық  құрылғы. Оған процессор және  арнайы тақшаларда орналасқан  қосымша микросхемалар жатады (бейнекарталар,  дыбыстық плата  т.б.).

3) Есте сақтау құрылғысы  – ақпаратты сақтауға арналған  жинақтағыштар  (қатты диск, CD ROM ,DVD жинақтағыштары).

4) Сыртқы құрылғылар (перифериялық) – принтер, сканер, сыртқы модем, монитор, колонкалар т.б.

 

 ЭЕМ эволюциясы  барысында микропроцессорлардың пайда болуымен, интеллектуалдық контроллердің пайда болуымен шиналық ЭЕМ архитектурасына өту жүргізілді. Процессор құрылым орталығы болуды тоқтатты, құрылғылар арасында тікелей қатынас жасау мүмкіндігі туды.

     Негізгі  рөлді желілік құрылым (сетеобразование) мүмкіндіктері атқарды. Номенклатура және перифериялық құрылғылар мүмкіндіктері, информацияны енгізу және шығару мүмкіндіктері күрт өсті.

     Бақылау сұрақтары:

1. “ЭЕМ архитектурасы” дегенде не түсінесіңдер, суреттеп беріңдер.
2. Дж.фон Нейман принциптеріне сәйкес ЭЕМ құрылымдық жүйесі қалай сипатталады?
3. Нейманның архитектурасында қалай жүзеге асады:

• программаның сақталу принципі;

• операцияның кезекпен орындалу принципі;
• оперативті жадының ұяшықтарына өздігінен қол жеткізу принципі;

4. Шиналық архитектура принциптеріне сәйкес, ЭЕМ-нің  құрылымдық   

    жүйесі қалай  сипатталады?

5. ЭЕМ-нің шиналық архитектурасына  өту Нейман принципі бойынша 

               қалай трансформациаланады?

     6. Мәліметтер  шинасы, адрес шинасы, билік жүргізу  шинасы дегеніміз

       не?

   7. Бейнежады не  үшін қажет?

   8. Неймандық құрылымды  ЭЕМ-нің  негізгі жұмыс цикл  неге    бағыт-

       талған?

 

Реферат тақырыптары:

 

1. Фон Нейман машинасы архитектурасына сипаттама.
2. ЭЕМ шиналық  архитектурасына сипаттама.
3. Әр түрлі деңгейдегі машиналардың командалар жүйесі, жады адресациясы.

 

 

Қолданылған әдебиеттер

1. С.Симонович, Г.Евсеев, А.Алексеев «Специальная информатика», Москва, «Аст – Пресс - книга», 2003г, 480 стр.

2. Симонович С. В. и др.   «Информатика. Базовый курс.», Санкт-Петербург, Питер, -2001, 400стр.

3. Сеннов А.С «Курс практической работы на ПК», БХВ – Петербург, 2003г, 576 стр.

4. Васючков Е.Ф. «Курсы компьютерных программ. Сборник с диском», Алматы, 2004г, 72 стр.

5. М.Қ.Байжұманов, Л.Қ.Жапсарбаева  “Информатика” Астана, 2004, 232 бет.

6. Под редакцией С.В.Симоновича  “Информатика для юристов и  экономистов” Москва, 2004ж.

7. В.Я.Гельман «Решение математических задач средствами Excel», «Питер», 2003г, 237 стр.

8. Қазақстан Республикасында  ақпараттық теңсіздікті төмендету  бағдарламасы бойынша халықты  компьютерлік сауаттылыққа оқыту  жөніндегі оқу-әдістемелік құрал  //К.Б.Есекеев, Г.Қ.Нұрғалиеваның редакциясымен. – Алматы, ҰАО АҚ, 2007. – 136 б.

9.М.Е.Вайндорф-Сысоева  «Технология научно-исследовательской  работы студентов», М.:Издательство  МГОУ, 2004г, 100 стр.

10. Златопольский Д.М. Интеллектуальные игры в информатике. – СПб.: БХВ-Петербург, 2004. – 400 .: ил.

 

 

 

 

 

 

Зертханалық жұмыс №  3.

Тақырыбы: Орталық процессордың жалпы құрылымы. ЭЕМ-нің жүйелік командалары. 

                      Каналдық және  шиналық жүйелік  техника.

Мақсаты: Орталық процессордың құрылым жөнінде мағлұмат беру

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

   Қазіргі заманғы  ЭЕМ –де арифметикалық –логикалық  құрылғы басқарушы құрылғылармен 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ПРОЦЕССОР- ақпараттарды өңдейтін және ЭЕМ –нің қалған құрылғыларының жұмысын басқаратын операцияларды  жүзеге асыратын ЭЕМ –нің орталық микросхемасы.

Процессор өзімен бірге  тіктөртбұрышты немесе квадрат түріндегі  және ладониге жеңіл орналасатын  контактілердің үлкен саны бар микросхеманы ұсынады.

Компьютердің барлық негізгі электроникасымен жинақталған  схема сияқты микропроцессорды ойлап табушы 1970 жылы 8008 процессорын шығарған американдық INTEL фирмасы болып табылды.  Оның пайда болуымен ЭЕМ –нің төртінші кезеңінің даму тарихы басталды.

Қазіргі кезде INTEL фирмасы  процессорлардың жаңа түрлерін өңдеуде  және шығаруда дүние жүзі бойынша көшбасшы болып табылады.  Қазіргі заманғы компьютерлер үшін 8086 жанұялық процессорлары негізгісі болды:

1) 8086 процессоры және  оның 1981 жылы шыққан 8088 нұсқасы ,

2) 1984 жылы шыққан 80286 процессоры,

3) 1986 жылы шыққан 80386 процессоры,

4) 1989 жылы шыққан 80486 процессоры,

5) 1993 жылы шыққан PENTIUM процессоры.

INTEL фирмасы 1995 жылы тағы сондай MERCED процессорын ұсынды, бірақ онымен бірге дамыған PENTIUM процессоры болып табылатын- PENTIUM PRO, PENTIUM II, PENTIUM III және т.б. пайда болды.

Процессорларды өндіру компьютердің басқада көптеген бөліктерін –плата, курпус, пернетақта және т.б. өңдеуден гөрі күрделі болып табылады және тек ғана фирма -өндірушілерінің  өте үлкен санымен игерілген. Бірақ олардың бәрі INTEL фирмасымен бәсекелеседі, оның өніміне бағатталады. Мысалы, AMD фирмасы К5 - PENTIUM процессорының қуаттырақ және арзанырақ түрін және К6-  PENTIUM II –ге аналогты процессорларды шығарған.

СОПРОЦЕССОР-  математикалық  есептеулерді орныдау кезінде процессор  жұмысын жылдамдататын құрылғы. Оны қолма –қолдығы міндетті, бірақ программа қатарының жұмысы үшін ол қажетті. 

Сопроцессорды құру құрметі  тағы да INTEL фирмасына жатады, бірақ  көптеген сопроцессорлар басқа фирмалармен  өндірілген, мысалы CYRIX,  8087 жанұялық INTEL фирмасының сопроцессорының – өнімдірек  және арзанырақ түпнұсқасы болып табылған:

1) 8087 сопроцессоры- 8086 процессорымен бірігіп жұмыс ісреу үшін,

2) 80287 сопроцессоры – 80286 процессорымен бірігіп жұмыс ісреу үшін,

3) 80387 сопроцессоры – 80386 процессорымен бірігіп жұмыс ісреу үшін және т.б.

ЭЕМ –нің соңғы моделінде  сопроцессор процессорға салынады. Бұл PENTIUM классты барлық процессорларға тиісті. Сондықтан, келешекте сопроцессор, шамасы жеке құрылғы ретінде тарихтан кетеді.

 

 

Зертханалық жұмыс №  4.

Микропроцессорлардың  даму тарихы, олардың сипаттамалары  мен және архитектурасы ДЭЕМ-нің  жады.Жадтың логикалық құрылуы.. Үзіліс жүйесі. BIOS туралы түсінік.

 

Компьютер құрылғылары

Қазіргі кезде дербес компьютерлер (ДК) көптеп таралуда. Дербес компьютерлер деп аталуының себебі, ол бір ғана адам жұмыс істеуге арналған. Дербес компьютерлердің түрлері өте көп, бірақ олардың құрылғыларының бір-бірінен өзгешеліктері аз.

ЭЕМ деген – арифметикалық  және логикалық амалдар тобын  автоматты түрде орындалған, әртүрлі есептеу жұмыстарын орындауға арналған құрылғы. 

ЭЕМ-нің ішінде жұмыс  атқаруға қолайлы түрі – дербес компьютерлер бар. Дербес деп аталуы – олар жеке адамның пайдалануына арналған. Кез келген компьютер бірнеше  құрылғыдан (блоктардан) тұрады. Олардың  ішінде жүйелік блок, монитор (экран), пернетақта бар, ал оларсыз жұмыс атақру мүмкін емес. Басқа құрылғылар пайдалы міндеттер атқарады, бірақ оларсыз да компьютер өз жұмысын атқара алады. Компьютердің барлық құрылғылары компьютердің артқы қосқыштар арқылы өзара байланыстырғыш шнурлармен жалғанады.

Дербес компьютердің процессоры мен жедел жадынан  басқаларын оның сыртқы құрылғылары  болып табылады. Олар: монитор, пернетақта, принтер, маус, модем және т.б. Әрбір  сыртқы құрылғы компьютердің процессорымен  блоктар – адаптер немесе  контолер арқылы жалғасады. Мысалы, монитор процессор мен дисплей контроллері, ал принтер порттар контроллері арқылы және т.с.с жалғасады.

Контроллер немесе адаптердің міндеті – процессордан келіп  түскен информацияларды сәйкес құрылғылардың жұмыстарын басқаратын сигналдарға аударады.