1. Клиент шотынан немесе карточкалық  шотынан төлемнің кезекті түсінуін;

      2. Мәтінді құжаттардың ақшалай  соммасы, күні және олар жазбаша  түрде болуы керек, мекен жайы, аты, тегі толық жазылуы керек;

      3. шетел валютасында алынған қарыз  бойынша құжаттар тек кепілдік

туралы  келсім -шарттан басқа, себебі қарыз  валютада беріледі, сол түрнде толтырылады

      4. Кепіл келісім шарты мен кепілдік  келісім шарты банкелік қарыздың  номері, күні болуы керек;

      5. Келісім шартта банк атынан  қатысатын тұлғалардың аты- жөні  және қарыз алушының жағдайы  мәтінде толық көрсетілуі керек.  Осыны тексергеннен кейін несие  қызметкері банктік қарыз келісім  шартын және кепіл келісім  шартын клиенттің өтінші бойынша тіркеу журналына тіркеледі.

      Рәсімделгеннен  кейін екі жақ қол қойғанан кейін несие кызметкері несие  жөнінде құжаттарды топтастырды, яғни 1-ші дана, жедел міндеттеме көшірмесін сақтандыру полисі, құжаттың толық  пакетін жинап, жеке папкаға тіркеп қатарлы номер береді.

      Несие қызметкері бағдарламаға сай қарыз  алушы, жөнінде электронды несие  жұмысын қалыптастырады.

      Мұнда банктің қарыздық келісім шарты; жеке тұлғаның кепіл жөнінде келісім  шарты қарыз алушының жедел міндеттемесі, қарыз соммасы және ол бойынша  төлеп отыратын соммасы мен сый ақы пайызы.

      Несиені қайтару ай сайын бөлшектенген түрде 1 күннен келісілген келісім шартта тағайындалған тәртіп бойынша жүргізіледі, қолданылған қарыз бойынша проценттерді аудару жеке тұлғаның шотына аударылған қарыз сомасының күшінен басталады. Қарыз алушы қарызы мен процетін қайтаруда келесі жолмен жүргізіледі:

      1) шоттан немесе карточкалық шоттан  аударады, егер қарыз АҚШ долларымен  берсе, ал оның еңбек ақысы  теңгеде берілсе, бақылаушы кассир  оның шотынан соманы алып, сол  күнгі курсты АҚШ долларына аударады;

      2) кіріс кассалық ордері арқылы  қолма қол ақшаны енгізу.

      Осы қолданылған құжаттар бойынша бақылаушы  кассир күнделікті бағдарламаға сай  салымдар бойынша қарыз алушының жүктеулері бойынша олардың шотынан  ақшаның аударылуын бақылап ай сайын қаржы басқару мен бухгалтер бөліміне есеп беруді тапсырып отырады.

      Банктік келісім шарттың іс әрекет кезеңі бойынша несие қызметкерлері  келесілерді бақылайды.

      1) қарыз алушының келісім шартының  дұрыс орындалуын және төлемдердің  кезекті түсуін бақылайды;

      2) қарыз алушы жөнінде қосымша  ақпараттарды енгізеді;

      3) қарыздың дер кезінде қайтарылуы  мен проценттің төленуі жөнінде  іс шаралар жүргізіледі.

      Осы жағдайларда банктер берілетін  жаңа несиелердің спектрін әжептәуір  кеңейтті және олардың көлемін арттырды, ал қазір несие беру олардың артықшылықты қызмет түрі болып қалды. 

2.2 «Альянс Банк» АҚ-ның жеке тұлғаларды ипотекалық несиелеу ерекшеліктері

 

     Ипотекалық  несие – жеке және заңды тұлғаларға, сатып алынатын тұрғын үйдің өзін, құрал-жабдықтарды, жерді кепілге қоя отырып, осыларды сатып алуға берілетін ұзақ мерзімді несие. Басқаша айтқанда - ипотекалық нарық капиталы деп аталынатын, кепіл ретінде қозғалмайтын мүлікпен қамтамасыз етілген, қарыз капиталы қайта орналастырылынатын қаржы нарығының бір бөлігі, Ипотекалық капитал нарығында бағалы қағаз ретінде несие берушінің несие бойынша алынатын төлемдер кепілдендіретін кепілдер, сондай-ақ қарыз алушының өз міндеттемелерін орындай алмаған уақытта, кепіл объектісін өткізу арқылы, салынған қаражаттарды қайтару мүмкіндігі қарастырылады.

     Барлық  қаржы нарықтары секілді, ипотекалық капитал нарығы да алғашқы және екінші болып, ал қозғалмайтын мүліктің типіне байланысты - тұрғын үйдің ипотекалық несиесі, табысты қозғалмайтын мүлік, өндірістік қозғалмайтын мүлік және т.с.с. бөлінеді.

     Ипотекалық  капиталдың алғашқы нарықтағы несие  берушілері арасында коммерциялық банктер, сақтандыру және траст компаниялар, жеке несие берушілер болады. Қазақстан  Республикасының облыстары бойынша  несие алушылардың табыстар деңгеін  5 кестеден көруге болады.    

Кесте 5-Қазақстан Республикасы халқының табыстар деңгейі

 

    Ипотекалық  капитал нарығында банктер маңызды  рөл ойнайды. Бұл банктер несиені қозғалмайтын мүлікті кепілге қоя отырып береді. Дамыған капиталисттік елдерде ипотекалық банктер банк жүйесінде маңызды орын алады. Кейбір банктер мемлекетке қозғалмайтын мүлікті кепілге қоя отырып ссудалар береді.

    Альянс  Банкнің ипоткалық несиелерінің ставкалары 12-кестеде көрсетілген.

          Мысалы, А.Б. Нұртаев  деген азамат 50000 АҚШ тұратын ипотекалық несиені 240 айға (20 жылға) алды, жылдық сыйақы мөлшерлемесі 11,8 пайыз. Ол кісінің таза табысы 2001 АҚШ доллар, және кепілге жылжымайтын мүлікті қояды. А.Б. Нұртаевтің төлем қабілетін былай бағалаймыз:

    НҚАТ  –негізгі қарыз төлемінің айлық  мөлшері;

    СМАТ  –сыйақы мөлшерлемесі бойынша төлемнің айлық мөлшері;

    ННҚ –нақты несиелік қабілеті.

    НҚАТ = 50000/240=1388 доллар

    СМАТ = 50000*11,8% /12 =5900/12= 492 доллар

    НҚАТ = 1388+492 = 1880 доллар

    ННҚ = 1880/2001 = 0,94 (94%)

    Сонымен, қарыз алушымыз төлем қабілетті, яғни оған несие беруге болады.

    Мысалға, кепіл заты ретінде 2 бөлмелі пәтер  ұсыналады. Оның нарықтық құны 60000 доллар тұрады. Банк тарапынан бағалаушы мамандар көмегімен осы пәтердің кепіл құны анықталады. Отандық банк тәжірибесінде кепіл құны пәтердің бағалау құнының 70 пайызынан аспауға тиіс.

    Ол  үшін мынадай есептеулер жасалады:

1. Пәтердің тозу коэффициенті. Пәтердің нарықтық құны * 3% (тозу коэффициенті) = 60000* 0,03= 1800 доллар
2. Алдағы уақытта пәтердің бағасының төмендету тәуекелі. Пәтердің нарықтық құны * 15% (төмендетіу коэффициенті) = 60000*0,15= 5000 доллар
3. Пәтердің бағалау құны. Пәтердің нарықтық құны -пәтердің тозу коэффициенті –пәтердің бағасының төмендету тәуекелі

                   = 60000 -1800 -9000= 49200 доллар

4. Пәтердің кепіл құны. Пәтердің бағалау құны * 60% = 49200*0,60= 29520 доллар.

      Бұл көрсеткіш сұралатын несиенің  кепілмен қамтамасыз етілу дәрежесін  сипаттайды.

     Ал соңғы жылдарда еліміздегі банктердің алдыңғы шебінде келе жатқан банк «Альянс Банк» ел экономикасы мен әлеуметтік қызметтер аясындағы істерді жан-жақты меңгеріп отырған банктердің бірі ретінде қарастырады. Атап айтқанда, аталмыш банк тарапынан берілетін несие, қаржының басым бөлігі экономиканың маңызды секторларына жұмсалуда десек 2007 жылы шағын және орта бизнесті дамыту үшін 243 миллион АҚШ доллары көлемінде несие берілген. 2010 жылы бұл көрсеткіш 70 миллион АҚШ долларына жетті. Сонымен бірге, банктің рынокта беделін арттырып отырған саланың бірі соңғы жылдарда ипотекалық несие жүйесі болып отыр.  

Кесте 6-2010 жылғы жағдай бойынша «Альянс Банкі» АҚ-да ипотекалық несиелеудің тәртібімен шарттары

 

* Ескерту: қайнар  көзі  веб-сайт АО «Альянс Банк»: www.ipoteka.kz. 

    Банк  деректері бойынша ипотекалық несие  өмірге енгізілген сәттен бастап, «Ипотека Альянс» арқылы тұрғын үй жайын қамдағандар үш мыңнан асады екен. Банк және «Ипотека Альянс» компаниясы тарапынан берілген несие көлемі биылғы жылға дейінгі мерзімде 90 миллион АҚШ долларын құраса, ал келесі жылға берілетін несие көлемі 140 миллион АКШ долларына жетеді деп жоспарланып отыр. Қазіргі кезде ипотекалық несие жүйесінде банктің алатын үлесі 20 пайыздан асады.

    Жоғарыда  тоқталып өткен көрсеткіштер, яғни пайыздық көрсеткіштің төмендеуі мен  қарызды өтеу мерзімінің ұзартылуы  аталмыш банкте де байқалады. «Қазақстанның  ипотекалық компаниясының» шарттарында  көрсетілген. Яғни, аталмыш компания келісім жасаған банктер ипотека жүйесін іске асырады. Айырмашылық әрине, әр банктегі пайыздық көрсеткіштің әр түрлілігінде болып отыр. Бірінде жылдық өсім 13 пайыз болса, келесі бірінде 12,8 пайыз дегендей.

      «Альянс Банк» өз қызметінде Конституцияны, «Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкті туралы», «Қазақстан Республикасындағы банктер мен банк қызметі туралы» Заңдарды, республиканың басқа да нормативтік актілерін, Қазақстан Республикасы Президентінің актілерін басшылыққа алады. 

Кесте 7 -«Жылжымайтын мүлікпен қамтамасыз ету бойынше несие желісі» өнімі бойынша “Альянс Банк” АҚ көрсеткіштері (2010)*