Қаржылық мемлекеттік реттеудегі шетелдік тәжірибелерді қолдану тиімділігі мен маңыздылығы

           20-жылдың аяғы мен 30-жылдың  басы алдыңғы қатарлы капиталистік  елдерден экономикасының өзін-өзі  толық реттей алмайтынына көздері  жетті және қиындықтарды АҚШ-та “жұмыспен қамтамасыз ету туралы заңға” сол сияқты (1946ж) құрылған Президенттік экономикалық Кеңесі осы заңның талаптары бойынша барынша өнеркәсіпті толық қолдап, жұмыс бастылықты, халықтың тұтынушылық қабілетін сақтай отырып, мемлекеттік монополистік реттеумен айналысты.

           Францияда, Швецияда, Жапонияда,  ФРГ және т.б. мемлекеттердегі  дайындалған салааралық бағдарламалар  бардық салаларды қамтиды және  олардың дамуын тұтас болжауда  үлкен рөл атқарады.

           Францияда, Жапонияда, Түркия және т.б. елдерде ағымдағы, орта мерзімдегі жоспарлаудың ғылыми-әдістемелік және ұйымдастырушылық мәселелелерін арнайы мемлекеттік органдар шешеді.

           Германияда экономиканы реттеу  көбінесе бәселестікті қорғауға, мемлекеттің антимонополиялық және бақылау қызметін нығайтуға, нарықтағы ірі кәсіпорындардың қосылуына тыйым салуға, жоспарлар мен бағдарламалардың әлеуметтік қызметін кеңейтуге көңіл бөледі. 

2.2. Шет  елдер  қаржысын реттеудегі жоспарлау  маңыздылығы 

          Шаруашылық жүргізудің 1 түрінен 2 түріне ауысуы, келесі шараларды көздейді:

1.Мемлекеттік  меншікті жекешелендіру және  шаруашылық әрекетіне жағдай  жасау. 

2.Мемлекеттік  кәсіпорындарды уақтау, төндірушулерді  димонополизацияландыру және монополияға  қарсы күрестің қызметін күшейту.

3.Нарық  механизмнің ерекшеліктеріне байланысты  басқару құрылымын жетілдіру. 

4.Қаржы-банк  жүйелерін реформалау және бюджеттік  инвестицияны қысқарту.

5.Елдің  экспорттық әлеуметін арттыруда  бәселестік қабілетті өнеркәсіпті  мемлекеттік қолдау.

6.Шетел  инвестицияларын енгізу  және  өндіріс қызметіне саяси, құқықтық  және шаруашылық жағдай жасау.

7.Ұлттық  валютаның айналымда болуын қолдау  және қамтаасыз ету.

Бұл шараларды  қолдануда әр елдің өзінің ерекшеліктері  есепке алынады.

           Венгрия. Кәсіпкерлікті ынталандыру қолға алынған. Жекешелендіру көп жағдайда жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды уақтау және қайта құру арқылы жүзеге асты. Бұл шаралар бұйрықпен емес, еңбек ұйымдары және оның қолдауымен жүргізді. Нәтижесінде 3 жылда (1989-1991жж) елде шағын және орта кәсіпорындар екі есе көбейді. Нарықтық инфрақұрылымның құрылуы және қаржы-банк жүйелерінің реформалануымен сипатталады.

           Австрия. Баға құру, еңбек ақыны  реттеу, шетел инвестицияларын ынталандыру,  ақша айналымын тұрақтандыру  жөніндегі шаралар 40-жылдың соңында жүрді. Бәсекеге қолайлы жағдай туғызуымен, шағын және орта фирмаларға мемлекет тарапынан жәрдемақы немесе жеңілдетілген салық түрлерін салумен жүргізілді. Сыртқы экономикалық қатынастарды тереңдетуге экспорт пен инпорттың тең болуы қағидасына сүйенді. Валюталық операцияларды жүргізуде коммерциялық банктер қызметі аясы кеңейеді.

            Поляк. Халық Республикасы және  кәсіпкерлік ауыл шаруашылық  өндірісінде, сауда саласында  нарықтық экономикаға көшу шаралары “Шоховое терапия” деген тауға ие болған. Бұл шаралар тауар өндірушілер мен тұтынушыларға қатаң сиптта болады. Қатаң монетарлық саясат жүргізу, (А эмиссиясын қысқарту, нешеге жоғары %), салық жеңілдіктері мен дотацияларды жою, ресурстарды бір орталықтан бөлуден бас тартумен сиптталады.

            Чехия. Әлеуметтік экономикалық  салада тиімді және кешенді  қайта құруларды қысқа мерзімде  тез жүзеге асыру тән. (1994ж). Тиімді  макроэкономиклық саясатты жүргізуді,  ұлттық капиталмен салыстырғанда  шетел капиталын тартуға артықшылық берілмеуін қарастырды. “Басқа елдерден көмек емес, сауда мен айырбас керек” деген қағидана ұстан отырып, шетелдік нарықтық дамытуды қолға алды.

             Қытай. 70-жылдардың соңында басты  бағытты нарыққа бағыт ұстаған  микро деңгейдегі бақыланатын  социолистік экономиканы құру. “Ауылдан қалаға” қағидасымен, реформалардың алға басуы ауылдағы нарықтық қатынастардан басталады және оны мемлекеттік жоспарлар арқылы реттеу қамтамасыз етеді. Мемлекеттің күшті құралдарын (жоспарлау, салалық және аймақтық оспарлау, несие – салық және баға саясатын жүйемен жүргізу) қолданды.  

Қорытынды 

     Таяуда   ғана    тәуелсіздігіміздің    он   бес   жылдығын   атап   өткен   болатынбыз.    Өткен   жолымыз   лайықты   болды,  ал   біздің    бірлескен    шешімдеріміз    бен   тындырған    ісіміздің    нәтижелері    таңданарлықтай.   Мұның   бәрі  де,    жаңа    жалпықазақстандық     патриотизмнің   іргетасын   қалап,   біздің    Отанымыздың,     біздің    барша   көпұлтты    және    көпконфессиялы   қоғамымыздың,    біздің   болашағымыздың    тамаша   келешегі   бар  екенін  негізгі   мақтаныш пен  сенемділікпен  айта  аламыз.

     Әлемдік экономикада ұлттық экономиканы  ғаламдастырудың бірыңғай ғаламдық экономика жүйесін қалыптастыру деп түсінген болатынбыз. Қазіргі  зерттеулер бойынша әлемдік экономика жүйесі басқа жолмен даму үстінде, Қазақстан экономмикасы оған қалай енсе, ел болашағы да соған байланысты дамитыны анық. Ғаламдастыру идеясын алғаш ұсынған батыстың түпкі ойы – «үшінші әлем» елдеріне «қолмен» атқарылатын, еңбекті көп талап ететін өндірісті шығарып өздеріне жоғары технологиялық және стратегиялық саланы ғана қалдыру болатын.

     Ғаламданудың  ұлттық экономикасының тұтқасын ұстаған  «үлкен сегіздіктің»  жаһандастыру мәселелерінен айналып өтпесі анық. Олардың бас қосуларының басты себебі «жер шарының жылылығы» емес, экономика саясаты екіні де ақиқат. Ал «сегіздікті» «қоршаған» он мыңнан астам жаһандастыру қарсыластарының үні «үлкендердің» құлақтанрына жете ме, жетпей ме, бұл жағын кейінгі экономикалық саясат аңғартуға тиіс.

     Сондықтан    ғалым  -  экономистер   ұсынып   отырған   экономикалық   даму   стратегиясының   жетекші   бағыты   ғылыми  -  техникалық    революция   қазіргі    заманғы    жетекшілерінің   негізінде   индустрияландыруды    барынша    қолдануға   негізделуі   керек:   жеделдетілген   амортизация   мен    амортизациялық   бөлектеу,    салықтар,   несиеге  өсім,    ақшалай    қосымша    көмек,   жеңілдетілген   салық   салу.   Бірақ   та,    индустриалды     саясаттың   нақты   ынталандырулары    көзделген   құрылымдық    өзгерістердің   мақсаттарына,   тереңдігіне,    қарқындарына    байланысты   әр   түрліше    қолданылуы   мүмкін.   

     Осы   жұмыстың    негізгісі  -  бәсекеге   қабілетті    баға  мен   технология    сапаны    қамтамасыз   ету үшін,   мынадай    міндет   қойылды    -  бәсекеге   қабілетті   өңдеу    өнеркәсібін   құру.

     Қазақстанның  перспективалық жоспарлар мен стратегиялар негізінде дамуы тұтастай алғанда  жалпы әлемдік үрдіске сәйкес келеді. Бірқатар ұстанымдар бойынша  республика жоғары нәтижелерге қол жеткізеді. Сонымен бірге ғаламдану жағдайы экономикадағы  серпінді өзгерістер жаңа құбылыстарға жіті назар аударуды, жан-жақты зерттеуді, елдің экономикалық саясатына қажетті түзетулерді дер уақытында енгізуді талап етеді. Бірқатар ұстанымдар бойынша, әсіресе құрылымдық өзгерістерде, индустриялық әлеуетті толыққанды дамытуда, шикізаттың сипатты еңсеруде, әрқилы өнімдердің импортына өскелең тәелділікті болдырмауда, сондай-ақ ғылыми-ағартушылық әлеуетті дамытуда, инновацияларды ендірудің қарқыны мен ауқымында айқын болып отырған артта қалушылық елдің экономикасының әлеуетін әлсіретіп, бәсекеге қабілеттілік деңгейін арттыруға кедергі келтіреді.  

       
                                        Пайдаланылған әдебиеттер:

1. ҚазақстанРеспубликасыныңКонституциясы.Алматы:Қазақстан,1995 ж;
2. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстан 2030» стратегиясы 1997 ж;
3. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауы  19.03.2004;
4. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауы 18.02.2005 ж;
5. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауы 01.03.2006 ж;
6. Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына жолдауы 28.02.2007 ж;
7. Қ.Қ Ілиясов, С. Құлпыбаев Қаржы А, 2005 ж;
8. Қазақстан тәуелсіздік жылдарында (статистикалық күнделік) 2006 ж;
9. Арынов Е.М,«Международные экономические отношения»-М., 1996 ж;
10. П. Кругман, М. Обстфельд «Международные экономика»- М., 1997 ж;
11. Н.Қ. Мамыров «Халықаралық экономикалық қатынастар» -А, 1998 ж;
12. О. Сәбден «Бәсекелестік экономика», А -2006 ж;
13. Байгасиев М «Халықаралық экономикалық қатынастар» - А, 1998 ж;
14. Друкер Питер Ф. «Нарық: топ жарып алға шығу: практика мен принциптер» - А, 1994 ж;
15. ҚазМБА «Экономикалық саясат. Әлеуметтік саясат: лекция» Д.Қ. Қабиев; Т.К. Оралтаев; Б.Х. Хабибуллин – А, 1999 ж;
16. Қазақстанның – 2030 жылға дейінгі даму стратегиясы – А, 1998 ж;
17. Н.Ә. Назарбаев «Ғасырлар тоғысында» - А, 1996 ж;
18. Н.Ә. Назарбаев «Қазақстанның болашағы – қоғамның идеялық бірлігінде» - А; 1999 ж;
19. Т.С.Садықов «тарих тағылымы(ұлтаралық қатынастар мәдениеті)»А 92
20. «Экономика внешных связеи России» - М, 1995 ж;
21. Темиргалиев Б.Б.«Основы внешне экономической деятельности РК» - А; 1995 ж;
22. Хасанова М «Внешняя торговля РК» - А, 1997 ж;
23. Д.М. Мадиярова «Сыртқы экономикалық саясат және экономикалық қауіпсіздік» - А, 1999 ж;
24. Н.М. Мамыров «Халықаралық экономикалық қатынастар» - А, 1998 ж;