Қазақстан жағдайындағы инфляцияның ерекшеліктері

Автор: Пользователь скрыл имя, 29 Октября 2013 в 21:02, курсовая работа

Описание работы

Ақша-кредит саясатының келесі міндеті — қаржы нарығының тұрақтылығын қамтамасыз ету, инфляция өсімінің залалды зардаптарын төмендету, сонымен бір мезгілде экономикалық өрлеуді ынталандыру үшін нақтылы айырбас бағамының икемділігін сақтап түру.
Осы орайда Ұлттық қор маңызды рөл атқаруға тиіс. Үкімет Қор қаражатының ашықтығын және ұтымды құрылуы мен пайдаланылуын қамтамасыз етуге тиіс деп санаймын».
Инфляция – күрделі әлеуметтік-экономикалық құбылыс. Бүгінде ол көптеген дүние жүзі мемлекеттерінің үкіметтері мен орталық банкілерінің басты экономикалық проблемаларына айналып отыр. Инфляция экономикалық өрлеу қарқынын бәсеңдетеді, инвестициялық белсенділікті төмендетеді, ал өзінің шектен шыққан түрлерінде қоғамда әлеуметтік және саяси шиеленістер туғызады.

Содержание

КІРІСПЕ..................................................................................................................3

I. ИНФЛЯЦИЯНЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Инфляцияның табиғаты және оның қаржымен өзара байланыстары.......5

II. ҚР – ДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК –ЭКОНОМИКАЛЫҚ САЛДАРЛАРЫН ТАЛДАУ
2.1 Қазақстандағы 1999-2011 жж. кезеңіндегі инфляциялық процесстер динамикасы...........................................................................................................9
2.2 Инфляфияны таргеттеу негіздері мен алдын – алу шараларын жетілдіру................................................................................................................18

III. ҚАЗАҚСТАН ЖАҒДАЙЫНДАҒЫ ИНФЛЯЦИЯНЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖӘНЕ ОНЫҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ-ӘЛЕУМЕТТІК САЛДАРЫ.
3.1 Қазақстан жағдайындағы инфляцияның ерекшеліктері.............................21
3.2 Инфляцияға қарсы саясаттың күрес жолдары.............................................23

ҚОРЫТЫНДЫ....................................................................................................27
ҚОСЫМШАЛАР...............................................................................................29

Работа содержит 1 файл

Pirma_1171_anbetova_Sayazhan.doc

— 219.50 Кб (Скачать)

салыстырғанда 26% төмендей отырып, 2011 жылғы 1 тоқсанда 1,1 млрд. АҚШ  долл.

қалыптасты. Қызмет көрсетудің теріс дисбалансының қысқаруы басым  түрде қызмет

көрсету импортының 0,4 млрд. АҚШ долл. (немесе 15%) азаюымен қамтамасыз етілді, бұл

Қашаған кен орнындағы  мұнай жəне газды кешенді дайындау қондырғысы бойынша

құрастыру жұмысының  аяқталуымен байланысты болды.

Тауарлар экспортынан  түсімдердің ұлғаюы салдарынан экономиканың тиісті

салаларында шетелдік тікелей  инвесторлардың кірістері айтарлықтай  өсті. Шетелдік

тікелей инвесторларға  төлемдер 5,4 млрд. АҚШ долл. деңгейге жете отырып (2010 жылғы

1 тоқсанда 3,3 млрд. АҚШ  долл.) 63% ұлғайды. Тікелей инвестициялау  қатынастарымен

байланысты емес кредиторларға  сыйақы төлеу сондай-ақ 2011 жылғы 1 тоқсанда _______0,7 млрд.

АҚШ долл. құрай отырып, 22,4% ұлғайды. Нəтижесінде, 2011 жылғы 1 тоқсанда

инвестициялық кірістер балансының теріс сальдосы 2010 жылғы 1 тоқсандағы 3,5 млрд.

долл. салыстырғанда 5,6 млрд. АҚШ долл. болды.

2011 жылғы 1-тоқсандағы  қаржылық операциялар шоты бойынша  нетто-əкелу 3,7

млрд. АҚШ долл. болып  тіркелді. Шетелге тікелей инвестициялар  бойынша 1,4 млрд.

АҚШ долл. нетто-əкету  Қазақстан кəсіпорындарының өздерінің шетелдегі

аффилиирленген компанияларына берген акционерлік капитал мен  несиелердің өсуімен

қамтамасыз етілді. Қазақстанға  шетелдік тікелей инвестициялардың (ШТИ) жалпы ағыны

5,3 млрд. АҚШ долл. құрады, бұл 2010 жылғы 1-тоқсандағы осындай  көрсеткіштен

біршама (5,4 млрд. АҚШ долл.) төмен. Алайда, фирмааралық берешекті өтеу есебіне

төлемдердің қысқаруын  ескергенде, Қазақстанға ШТИ таза ағыны 2010 жылғы 1-

тоқсандағы 3,4 млрд. АҚШ  долл. салыстырғанда 4,2 млрд. АҚШ долл. құрады.

Нəтижесінде, тікелей  инвестициялау операциялары бойынша оң баланс 2011 жылғы 1-

тоқсанда 2,8 млрд. АҚШ  долл. болды.

3

Портфельдік инвестициялар  балансы Ұлттық қордың шетелдік активтерінің 1,8

млрд. АҚШ долл. өсуімен, сондай-ақ Ұлттық Банктің резидент еместердің қолдарындағы

қысқа мерзімді ноттарының 2,3 млрд. АҚШ долл. жуық өсуімен сипатталады. Бұған қоса,

2011 жылғы 1-тоқсанда  қазақстандық банктердің 0,7 млрд. АҚШ  долл. астам сомаға

еурооблигацияларының  жаңа шығарылымдары нəтижесінде  банк секторы

міндеттемелерінің өсуі белгіленді. Сонымен қатар бұрын шығарылған еурооблигациялар

бойынша міндеттемелерін  өтеуі жəне банктердің қайталама  нарықтағы операциялары

банктердің портфельдік  инвестициялары бойынша міндеттемелерінің  ұлғаюымен

айтарлықтай деңгейде жойылды. Нəтижесінде олардың міндеттемелерінің өсуі небəрі 98

млн. АҚШ долл. құрады. Тұтастай алғанда, портфельдік инвестициялар  бойынша нетто-

əкелу 308 млн. АҚШ долл. қалыптасты.

Капиталдың орта- жəне ұзақ мерзімді инвестициялар бойынша 0,5 млрд. АҚШ

долл. таза əкетілуіне негізінен  банк секторының операциялары себепші болды, олардың

ұзақ мерзімді міндеттемелері несиелер жəне заемдар бойынша 1,2 млрд. АҚШ долл.

азайды.

Жалпы сыртқы борыш.

2011 жылғы 1 тоқсанда  Қазақстан Республикасының

жалпы сыртқы борышы (бұдан  əрі – ЖСБ) 4,9 млрд. АҚШ долл. өсті. Екінші деңгейдегі

банктердің жəне Қазақстан  Даму Банкінің жиынтық сыртқы борышы 0,4 млрд. АҚШ долл.

азайды, ал мемлекеттік  сектордың жəне басқа секторлардың сыртқы борыштық

міндеттемелері тиісінше 2,5 млрд. АҚШ долл. жəне 2,8 млрд. АҚШ  долл. өсті. Бұл ретте

Басқа секторлардың сыртқы борыштарының өсуі негізінен фирмааралық  берешектің

есебінен болды (2 млрд. АҚШ долл. өсті). Үкімет жəне Ұлттық Банк кіретін мемлекеттік

сектордың сыртқы борышының  өсуі негізінен Ұлттық Банктің резидент еместердің

қолындағы қысқа мерзімді ноттары көлемінің көбеюіне байланысты болды.

2011 жылғы 31 наурыздағы  жағдай бойынша республиканың  жалпы сыртқы

борышы 124,2 млрд. АҚШ долл. құрады, оның ішінде 7,3 млрд. АҚШ долл. немесе 5,9%

мемлекеттік сектордың  сыртқы борышы құрайды, фирмааралық берешектің үлесіне 55,2

млрд. АҚШ долл. немесе 44,5%, банк секторына – 19,6 млрд. АҚШ  долл. немесе 15,8%

тиесілі.

Резидент еместердің Ұлттық Банктің қайталама нарықтағы  ноттарын белсенді

сатып алуына, сондай-ақ 2011 жылғы 1-тоқсандағы ЖСБ-ның қысқа мерзімді борышы

үлесінің 10%-ға дейін өсуіне себепші болды.

Тауарлар мен қызмет көрсету экспортына (ТҚЭ) байланысты сыртқы борыштың

салыстырмалы түрдегі  өлшемдері айтарлықтай жақсарды, бұл ТҚЭ көлемінің қарқындап

өсуімен байланысты. Атап айтқанда, 2011 жылғы 31 наурыздағы жағдай бойынша ЖСБ-

ның ТҚЭ-ға қатынасы 2010 жылғы 31 желтоқсандағы 183,2%-дың жəне 2009 жылғы 31

желтоқсандағы 235,1%-дың  орнына 176,9% болды. 2011 жылғы 31 наурыздағы жағдай

бойынша 81,4%-ды құраған  ЖСБ-ның ЖІӨ-ге қатынасына келетін болсақ ағымдағы жыл

басындағымен салыстырғанда  аз ғана нашарлағанына қарамастан (2010 жылғы 31

желтоқсанда 81,2%) жағдай 2009 жылмен салыстырғанда айтарлықтай  жақсарды (2009

жылдың аяғында 98,6%).

Сондай-ақ мемлекеттік  секторда да (негізінен Ұлттық Банктің резервтік активтері

мен Ұлттық қордың активтері  есебінен), сондай-ақ Басқа секторларда  да (борыштық

қаржы құралдарының барлық түрлері бойынша) сыртқы борыштық активтердің

айтарлықтай өсуі салдарынан Қазақстанның таза сыртқы борышы 2011 жылғы 1-тоқсанда

4,3 млрд.АҚШ долл. қысқарғанын  атап айту қажет. Нəтижесінде  Қазақстанның таза

сыртқы борышы 2011 жылғы 31 наурызда 21,9 млрд. АҚШ долл. болды. Қазақстанның

халықаралық инвестициялық  позициясы да сондай-ақ айтарлықтай  жақсарғанын көрсетті

(2011 жылғы 1-тоқсанда 3,7 млрд. АҚШ долл.).

2.2 Инфляциялық таргеттеу негіздері мен алдын – алу шараларын талдау

 

Инфляцияны басқаруды  жақсарту және инфляцияға қарсы саясат шараларының бірі ретінде қазіргі  кезде инфляциялық таргеттеуге  үлкен маңыз беріледі.

Ұлттық банктің негізгі міндеті ретінде бағалардың тұрақтылығын қамтамасыз ету ақша-кредит саясатындағы мүлдем жаңа айқындама Ұлттық банк жариялаған Еуроодақ стандарттарына және инфляциялық таргеттеуге көшумен үйлеседі. Инфляциялық таргеттеу қағидаттарына дайындап және оған көшу ақша базасы бойынша мақсатты көрсеткіштерден біртіндеп бас тарта отырып, инфляция бойынша мақсатты көрсеткіштерге көшуді болжайды. Соңғы жылдары формалды мақсатты инфляциялық көрсеткіштерді белгілеуге негізделген ақша-кредит саясаты өнеркәсібі дамыған елдерде ғана емес, рыноктық экономикасы қалыптасып келе жатқан елдерде де кеңінен қолданылуда. Инфляцияның мақсатты көрсеткіштер жүйесі жүргізілетін ақша-кредит саясатына деген сенімді арттырады. Инфляция бойынша мақсатты көрсеткіштерді қолданатын өтпелі экономикасы бар елдер қатарының өсуі осы жүйенің артықшылықтары бар екендігінің жанама белгісі болады.

Австралия, Канада, Финляндия, Жаңа Зеландия, Испания, Швеция, Ұлыбритания  инфляцияның мақсатты таргеттеуіне көшті. Сонымен қатар, рыноктық экономикасы қалыптасып келе жатқан көптеген елдер де: Бразилия, Чили, Чехия, Израиль, Польша, Оңтүстік Африка Республикасы инфляцияны таргеттеуге көшеді. Инфляцияны мақсатты таргеттеудің түрлі түрлендірулері болады.

Ұлттық банк рыноктық мөлшерлемелерді репо мөлшерлемесімен айқындалатын кейбір дәлізде ұстап тұру арқылы инфляцияны басқаруды көздейді. Сонымен бірге инфляциялық таргеттеу тетігінің мынадай түрі болады. Ұлттық банк репо мөлшерлемесі мен оның өзгерістері дәлізінің енін өзгерте отырып банктік резервтер мен банкаралық пайыздық мөлшерлемелер арасындағы белгілі бір балансқа қол жеткізеді. Банкаралық мөлшерлемелер өз кезегінде, кредиттер мен депозиттер бойынша банктік мөлшерлемелерге ықпал етеді, сонымен қатар банктік өтімділікті, яғни инфляцияны да айқындайды. Инфляциялық таргеттеу кезегіндегі негізгі құралдары ашық рынок операциялары болады. Ашық рынок операцияларына ішкі рыноктан мемлекеттік бағалы қағаздарды, оның ішінде кері сатып алу міндеттемесімен (репо операцияларымен) сатып алу және сату кіреді. Репо операцияларының көлемі мен мөлшерлемелері оперативтік көрсеткіштер болып табылады. Мемлекеттік бюджет орнықты болғанда, макроэкономикалық тұрақтылық және қаржы жүйесінің тұрақтылығы, орталық банктің тәуелсіздігі, ақпараттың ашықтығы жағдайларында инфляциялық таргеттеу табысты енгізілуі мүмкін. Қазіргі кезде Қазақстанда осы алғышарттардың бәрі бар.

Қазіргі уақытта инфляциялық  таргеттеуді енгізуге дайындық шеңберінде мынадай шаралар қабылданады. Ұлттық банк 2000 жылдан бастап ақша-кредит саясатын жоспарлаудың үш жылдық деңгейін белгіледі. 2004 жылдан бастап инфляция бойынша мақсатты көрсеткіштер – «базалық инфляция»  индексі қолданыла отырып белгіленеді. Бұл индекс монетарлық емес факторлар бағаларының деңгейіне дағдарыстық ықпалын жояды және инфляциялық процестердің негізгі үрдістерін көрсетеді. 2004 жылдың қаңтарынан бастап Ұлттық банктің мақсаты ретінде бағаларды тұрақтандыру және мемлекеттік бюджеттің тапшылығын қаржыландыруға тиым салу міндеті заңмен бекітілді, бұл инфляциялық таргеттеу енгізудің қажетті шарттарының бірі болып табылады. Еліміздің орталық банкі ретінде Ұлттық банктің тәуелсіздігін күшейтетін нормативтік-құқықтық актілер әзірленіп жатыр. Тұрақты негізде қайта қаржыландыру мөлшерлемесін белгілеу мүмкіндігі қарастырылуда. 2002 жылдың қазан айынан бастап Халықаралық валюта қоры Ұлттық банкке инфляциялық таргеттеу тетігін әзірлеу мәселелеріне қатысты ақпараттық және консультациялық көмек көрсетіп келеді.

Инфляциялық таргеттеуге  көшуге қажетті база жасау үшін Ұлттық банктің алдында бірқатар мынадай ірі проблемаларды шешу міндеті тұр:

ашық рынок операцияларын  кең ауқымды көлемде жүргізуге  көшу үшін жағдайлар жасау;

өзінің бағалы қағаздар портфелін ұлғайту;

бағалы қағаздардың  қайталама рыногын дамыту;

трансмиссиялық тетіктің үлгісін, яғни репо мөлшерлемесі өзгерісінің инфляция деңгейіне ықпалын бағалауға мүмкіндік жасайтын үлгіні әзірлеу;

инфляциялық таркеттеудің пайдалана отырып, шешім қабылдау қағидаттарын іске асыру рәсімін  әзірлеу және т.б.

Инфляцияны таргеттеудің артықшылықтары:

оның барлық тұлғаларға түсініктілігі;

елдегі баға тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін Орталық Банк тарапынан нақты іс-шаралар жүргізеді;

Орталық Банк инфляция деңгейін төменгі деңгейде ұстап отыру  үшін өзіне жауапкершілік алады;

осы шара арқылы жүргізетін ақша-несие саясаты елдің ішкі мәселелерін шешуге араласады;

ақша-несие саясатын жүргізу  стратегиясы, ақша агрегаттарымен инфляция деңгейімен тұрақты қатынасын талап  етпейді.

Инфляциялық таргеттеудің кемшіліктері:

Орталық Банк үшін ақша-қаражаттарының құрлысы және ақша агрегаттарымен салыстырғанда  инфляция деңгейін үнемі бақылап отыру өте күрделі;

Ақша-несие саясатын іске асыру шараларына әсер ету белгілі  бір мерзімге кешігіп жүргізіледі. Соған айланысты инфляциялық  таргеттеу Орталық Банк жүргізіп отырған ақша несие саясаты туралы тікелей ақпараттарды заңды және жеке тұлғаларға бірден жеткізе отыруға қабілетті емес.

    Инфляцияны  таргеттеу шараларын іске асыру  үшін бүгінгі күні шама мен  жүзге жуық елдер қызығушылық  танытуда. Соңғы жылдары 93 елге  жүргізілген зерттеу нәтижесінде  54 елдер Орталық Банктері инфляциянық  көрсеткіштер жүйесін пайдаланамыз деп жариялаған. Олардың тек 16 ғана инфляцияны таргеттеу жүйесін нақты ережелерге сәйкес орындаған.

    Сонымен бірге  көптеген елдерде инфляцияны  таргеттеу шараларымен бірге  ақша агрегеттары немесе айырбастау  курстары бойынша мақсаттық көрсеткіштерде пайдаланылған.

   Сонымен инфляцияны  таргеттеуді енгізу қажет, себеп  салдарлардың қатарына төмендегілерді  жатқызуға болады:

елде жалпы экономикалық макро тұрақтылығына кепілдеме  болуы, сонымен бірге елде жоғары діңгейде жұмыс істейтін қаржы жүйесінің болуы.

Орталық Банктің ақша-несие  саясатын жүргізу үшін пайдаланатын құралдардың тәуелсіздігі.

Орталық Банктің елдегі баға тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін, өкілеттіліктің бар болуы.

Ақша-несие саясатының құралдарымен инфляцияның өзара байланыстылығын жеткілікті деңгейде түсіну.

Инфляция деңгейін болжау үшін тиімді әдістеменің бар болуы.

Орталық Банкке деген  сенімділіктің және есеп берудің  күшеюіне әсерін тигізетін ақпараттардың  түсініктілігі және ашықтылығы. 

    Инфляциялық  таргеттеу шараларын жүзеге асыру үшін заң жүзінде мынадай ережелер бекітілуі керек:

елдегі баға тұрақтылығына  қол жеткізу Орталық Банктің  жүргізіп отырған ақша несие саясатының ең негізгі және жалғыз мақсаты болуы  керек.

Ақша – несие саясатының құралдарының таңдау кезіндегі Орталық Банктің тәуелсіздігі.

Орталық Банк мемлекеттік  шығындарды яғни бюджет тапшылығын қаржыландыруға тиім салу.

Осы көрсеткен жағдайлардың барлығы Орталық Банк тұрақтылығы, яғни Қазақстан Республикасының  Ұлттық Банкі туралы заңға енгізу арқылы заң түрінде бекітілуі қажет:

    Инфляциялық  таргеттеуді яғни инфляциялық  мақсаттық көрсеткіштердің есептеу  әдістемесінде төмендегілер көрсетілуі  керек:

инфляциялық мақсаттық  көрсеткіштерін ресми түрде жариялау бұл жағдайда оны кім жариялайтындығы  туралы нақты ақталуы керек, инфляцияның мақсатты көрсеткіші кейбір жағдайда өзара кеңес жүргізе отырып Үкімет белгілеу мүмкін немесе Орталық Банктің өз бетінше белгілеуі мүмкін.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Информация о работе Қазақстан жағдайындағы инфляцияның ерекшеліктері