Активті баланс

Бухгалтерлік  баланстағы активтің құрылымдары, түрлері

Бухгалтерлік  баланс— кәсіпорындардың, фирмалардың, мекемелердің, т.б - дың жалпы ақша қаражаттарының белгілі бір мерзім ішіндегі орналасу, пайдалану жағдайларын жинақтап көрсететін кесте. Құрылымы жағынан бухгалтерлік баланс екі жақты. Кестенің активті жағы — кәсіпорын мен фирма қаржысының құрамы мен орналасуын, ал пассивті жағы — бұл қаржылардың қайдан түсетінін көрсетеді.

Активтің  дебетінде қалдығы мен шаруашылық құралдарының көбеюі, ал кредитінде - есепке алынатын объектілердің азаюы көрсетіледі:  
 
                           Сқ = Бқ + Д. айн. -К. айн.  
   

              Активті баланс түрлері: 
 
     I. Қысқа мерзімді активтер;  
     II. Ұзақ мерзімді активтер;  
     III. Қысқа мерзімді міндеттемелер; 
    IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер;  
     V. Капитал.  
 

І. Қысқа  мерзімді активтер және оның түрлері  
Қысқа мерзімді активтер — қолма-қол ақша түріндегі және қолма-қол ақшаға айналдырылмақшы, сондай-ақ сатуға болатын немесе бір жыл бойына немесе ұзақтығы бір жылдан асатын болса, оперативтік өндірістік өткізу циклі бойына пайдалануға болатын активтер;

             Қысқа мерзімді активтер түрлері:  
     1. Ақша қаражаттары және олардың баламалары;  
     2. Сатуға арналған қаржылық активтер;  
     3. Қаржылық аспаптар туындылары;  
     4. Табыстар мен шығындар арқылы таза құнымен есептелетін қаржылық активтер;  
     5. Өтелуіне дейін ұсталатын қаржылық активтер;  
     6. Өзге де қысқа мерзімді қаржылық активтер;  
     7. Қысқа мерзімді саудалық және басқа да дебиторлық қарыз;  
     8. Ағымдағы табыс салығы;  
     10. Қорлар;  
     11. Өзге де қысқа мерзімді активтер.  

ІІ. Ұзақ мерзімді активтер және оның түрлері  
Ұзақ мерзімді активтер — қолма-қол ақшаға айналдыру, сату немесе бір жыл немесе оперативтік цикл бойына пайдалану көзделмейтін активтер;

                       
                           Ұзақ мерзімді активтер түрлері:  
     1. Сатуға арналған қаржылық активтер;  
     2. Қаржылық аспаптар туындылары;  
     3. Табыстар мен шығындар арқылы таза құнымен есептелетін қаржылық активтер;  
     4. Өтелуіне дейін ұсталатын қаржылық активтер;  
     5. Өзге де ұзақ мерзімді қаржылық активтер;  
     6. Ұзақ мерзімді саудалық және ӛзге де дебиторлық қарыз;  
     7. Үлестік қатысу әдісі бойынша есептелетін инвестициялар; 
    8. Инвестициялық мүлік;  
     9. Негізгі құралдар;  
     10. Биологиялық активтер;  
     11. Барлау және бағалау активтері;  
     12. Материалдық емес активтер;  
     13. Кейінге қалдырылған салық активтері;  
     14. Өзге де ұзақ мерзімді активтер.  
 

ІІІ. Қысқа  мерзімді міндеттемелер және оның түрлері  
Қысқа мерзімді міндеттемелер – есепті бір жыл ішінде немесе белгілі бір операциялық цикл ішінде қайтарылады деп күтілетін ағымдағы міндеттемелер.  

      Қысқа мерзімді міндеттемелердің  түрлері:  
     1. Қарыздар;  
     2. Қаржылық аспаптар туындылары;  
     3. Өзге де қысқа мерзімді қаржылықміндеттемелер; 
    4. Қысқа мерзімді саудалық және басқа да дебиторлық қарыз;  
     5. Қысқа мерзімді қорлар;  
     6. Табыс салығы бойынша ағымдағы салықтық міндеттемелер;  
     7. Қызметкерлерге сыйақылар;  
     8. Өзге де қысқа мерзімді міндеттемелер.  

IV. Ұзақ мерзімді міндеттемелер және оның түрлері:  
Ұзақ мерзімді міндеттемелер – есеп мерзімінен кейінгі жыл ішінде немесе белгілі бір операциялық цикл ішінде қайтарылуы (өтелуі) жоспарланбайтын кәсіпорынның міндеттемелері. Толығырақ айтқанда, ұзақ мерзімді міндеттемелер деп төлеу мерзімі баланстағы нақты күннен бастап бір жылдан астам уақытты алатын міндеттемелерді айтамыз. 

  Ұзақ  мерзімді міндеттемелердің түрлері:  
     1. Қарыздар  
     2. Қаржылық аспаптар туындылары  
     3. Өзге де ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер 
     4. Ұзақ мерзімді саудалық және ӛзге де кредиторлық қарыз  
     5. Ұзақ мерзімді резервтер  
     6. Кейінге қалдырылған салық міндеттемелері 
    7. Өзге де ұзақ мерзімді міндеттемелер 

V. Капитал және оның түрлері  
Капитал - өзін өзі өсіруге арналған байлық. Капиталды сату және өндіріс процессіне инвестициялағанда кәсіпкердің табысы қалыптасады. Сонымен капитал дегеніміз корпорацияға табыс алып келетін қаражаттар көзі.  
 

                Капиталдың түрлері:  
     1. Жарғылық (акционерлік) капитал;  
     2. Эмиссиялық табыс;  
     3. Сатып алынған меншікті үлестік аспаптар;  
    4. Резервтер;  
     5. Бөлінбеген табыс (жабылмаған шығын); 
    6. Тексерілмейтін меншік иелерінің үлесі.  

                          
                           
                           Пайдаланған әдебиеттер: 
 
     1. Қаржы-экономика сөздігі. - Алматы: ҚР Білім және ғылым министрлігінің Экономика институты, "Зияткер" ЖШС, 2007. ISBN 978-601-215-003-2; 
     2. Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6; 
     3.  Қазақ энциклопедиясы, 2 том;  
     4. Рахимбекова З.М. Материалдар механикасы терминдерінің ағылшынша-орысша-қазақша түсіндірме сөздігі ISBN 9965-769-67-2; 
     5. Толпаков Ж.С. Бухгалтерлік есеп. – Қарағанды, 2008. – 568 б.; 
     6. Мырзалиев Б.С., Сәтмырзаев А.А. Бухгалтерлік есеп теориясы және тәжірибесі. — Алматы: Экономика, 2008. – 832 б. 
 
 
 
 

Назарларыңызға  рахмет!

 

Орындаған: ФММК, Туризм, 201 группа, Далибаева Р.Н. Утеуова Ш.Д.